काठमाडौं- अस्पतालमा ११औं तहका वरिष्ठ चिकित्सक हुँदाहुँदै १०औं तहकालाई मेडिकल सुपरिटेन्डन्ट नियुक्त गर्ने क्रम बढेपछि राष्ट्रिय ट्रमा सेन्टरका ११औं तहका चिकित्सकहरुले दुई वर्षअघि प्रधानमन्त्री, स्वास्थ्य मन्त्री र स्वास्थ्य सचिवलाई सामुहिक रुपमा ध्यानाकर्षण पत्र बुझाएका थिए।
११औं तहको दरबन्दी भएको ठाउँमा लामो समयदेखि सबैभन्दा कनिष्ठलाई कार्यालय प्रमुख बनाउँदा अपमानित भएको र सरकारले गरेको बढुवा प्रणाली पनि औचित्यहिन भएको भन्दै उनीहरुले दरबन्दी अनुसार ११औं तहका चिकित्सकलाई मेसु बनाउन पत्र बुझाएका थिए।
'११औं तहको दरबन्दी भएको ठाउँमा लामो समयदेखि सबैभन्दा कनिष्ठलाई कार्यालय प्रमुख बनाउँदा हामीले आफू अपमानित भएको र सरकारले गरेको बढुवा प्रणाली पनि औचित्यहिन भएको महसुस गरेका छौं,' पत्रमा उल्लेख थियो।
उनीहरुको पत्रपछि स्वास्थ्य मन्त्रालयमा सबै अस्पतालमा दरबन्दी अनुसार ११औं तहकै निर्देशक तथा मेडिकल सुपरिटेन्डेन्ट बनाउने विषयमा छलफल भएको थियो। सचिव डा रोशन पोखरेलले अस्पताल तथा महाशाखाहरुमा दरबन्दी अनुसारकै निर्देशक पठाउन प्रयास पनि गरे।
तर छोटो समयमा नै मन्त्रीहरु परिवर्तन भइरहँदा सचिव डा पोखरेलले दरबन्दी अनुसार ११औं तहका कर्मचारीलाई निर्देशक तथा मेसु बनाउन चाहे पनि मन्त्रीहरुको दबाबमा विभिन्न अस्पताल तथा महाशाखामा १०औं तहका कर्मचारीले प्रमुखको जिम्मेवारी पाउँदै आइरहेका छन्।
स्वास्थ्य मन्त्रालय अन्तर्गतका अस्पताल र कार्यालयहरुमध्ये अहिले पनि सात जना १०औं तहका र एक जना ९ औं तहका कर्मचारी प्रमुखका रुपमा काम गरिरहेका छन्। चितवनस्थित भरतपुर अस्पतालमा डा कृष्ण पौडेल, भेरी अस्पतालमा डा प्रकाश बहादुर थापा, वीर अस्पतालमा डा सन्तोष पौडेल, नारायणी अस्पताल डा मोहमद इकवाल अहमद, कोशी अस्पताल डा रविन राज सिंह, गजेन्द्र नारायण सिंह अस्पताल डा नागेन्द्र प्रसाद यादव र नरदेवी अस्पतालमा डा रामदेव यादव १० औं तहका भए पनि प्रमुखको जिम्मेवारीमा छन्। यस्तै डडेल्धुरा अस्पताल डा सन्तोष गुप्ता ९औं तहका भएर पनि प्रमुखमा छन्।
वीरमा १२ औं र अरू अस्पतालमा ११औं तहको कर्मचारी प्रमुख हुने संरचना रहेको छ। सोही अनुसार दरबन्दी पनि रहेको छ। सबै संस्थामा ११औं तहका कर्मचारी पठाउन सकिने अवस्था रहेपनि राजनीतिक दबाबका आधारमा १०औं तहका प्रमुख भइरहेका छन्। डडेल्धुरा अस्पतालमा भने ११औं तहका चिकित्सक सेवा गर्न जान नमान्ने हुँदा समस्या भइरहेको मन्त्रालयका कर्मचारीहरु बताउँछन्।
स्वास्थ्य मन्त्रालयकी पूर्व सचिव डा किरण रेग्मी दरबन्दी र सेवा समूह अनुसार नै जिम्मेवारी दिनुपर्ने बताउँछिन्। 'हाम्रो पालामा पनि राजनीतिक पावरको आधारमा गरिएको पाइन्थ्यो। त्यसले असर त पर्छ। मुख्यकुरा राजनीतिक पनि हो। राजनीतिक पावरमा आफूलाई पायक परेको ठाउँमा ११ औं तहलाई फालेर १० औं तहको प्रमुख भएका छन्। यो गलत अभ्यास हो,' उनले भनिन्।
उनले यस्तो गलत अभ्यासलाई निरन्तरता दिन नहुने भन्दै अबको नेतृत्वले यस्तो कार्यलाई रोक्नुपर्नेमा जोड दिइन्। 'यो गलत अभ्यासलाई निरन्तरता दिनु हुँदैन। जुन तहको दरबन्दी हुन्छ, त्यही तहको प्रमुख हुनुपर्छ। यस्तो भएन भने त्यहाँ काम गर्ने चिकित्कस, कर्मचारीमा नैराश्यता जाग्छ, आफूभन्दा तल्लो तहको कर्मचारीको अन्डरमा बसेर काम गर्न कसलाई मजा आउँछ र आउँदैन नि,' उनले भनिन्।
स्वास्थ्य मन्त्रालयका पूर्व प्रमुख विशेषज्ञ डा सुशीलनाथ प्याकुरेल पनि दरबन्दी र सेवा समूह अनुसार नै जनशक्तिको व्यवस्थापन र उपयोग हुनुपर्नेमा जोड दिन्छन्।
'जनशक्तिलाई गुणात्मक रुपमा व्यवस्थापन गर्नका लागि तीन वटा कुरा जरुरी हुन्छ। पहिलो कुरा भनेको जनशक्ति प्राप्ति नै हो। त्यो लोकसेवा वा विकास समिति वा अन्य प्रक्रियाबाट लिने कुरा हो। दोस्रो कुरा भनेको उक्त जनशक्तिलाई तालिम दिने विषय हो। त्यसपछि अर्को भनेको उक्त जनशक्तिको उचित उपयोग गर्ने हो,' उनले भने, 'तर स्वास्थ्यमा त्यस्तो गरेको देखिँदैन। जसका कारण काममा असर पर्छ। स्वास्थ्यमा गुणात्मक नतिजा ल्याउने र सुधार ल्याउने हो भने जनशक्तिको उचित व्यवस्थापन र उपयोग नै हुनुपर्छ।'
डा प्याकुरेलले पनि दरबन्दी संरचना अनुसार जुन तहको दरबन्दीको व्यवस्था गरिएको हुन्छ त्यही तहको जनशक्तिलाई प्रमुख बनाउनु पर्नेमा जोड दिन्छन्। 'विकल्प नै नभएको अवस्थामा १०औं तहलाई दिने कुरा हुन्छ। तर पर्याप्त जनशक्ति हुँदाहुँदै दरबन्दी र सेवा समूह नै नमिलाई जिम्मेवारी दिनु भनेको गलत कुरा हो।' उनले उक्त गलत अभ्यासको सुरुवात तत्कालिन स्वास्थ्यमन्त्री राजेन्द्र महतोको पालाबाट सूरु भएको जानकारी दिए।
स्वास्थ्य मन्त्रालयबाट नै सेवा निवृत्त भएका विज्ञ डा बाबुराम मरासिनी पनि कानुन अनुसार नै ११औं तहलाई जिम्मेवारी दिनुपर्नेमा जोड दिन्छन्। उनी ११औं तहका कर्मचारी हुँदाहुँदै उनीहरुलाई पन्छाएर १०औं तहकालाई जिम्मेवारी दिँदा वरिष्ठ कर्मचारीहरु निरुत्साहित हुनुका साथै उनीहरुको अपमान हुने बताउँछन्।
'१०औं तहका लाई प्रमुख बनाउने कुरा एकदमै गलत अभ्यास हो। कानुमा जे छ त्यही गर्नुपर्छ। १० औं तहकालाई प्रमुख मेसु वा निर्देशकको जिम्मेवारी दिँदा ११ औं तहकाको मोटिभेसन हुँदैन। उनीहरुलाई काम गर्ने जाँगर आउँदैन,' उनले भने, 'आफूभन्दा तल्लो तहका कर्मचारी मेसु वा निर्देशक भएपछि सम्मान, आत्मसम्मान र काममा नै असर पर्छ। यसमा विवाद आउँछ। जसले गर्दा अस्पतालको सेवा प्रवाहमा पनि असर पर्छ।'
उनी स्वास्थ्यमा सिनियर जुनियरको धेरै कुरा हुने भन्दै तल्लो तहको निर्देशक वा मेसु भएमा माथिल्लो तहका चिकित्सकले निर्णय कार्यान्वयन नगर्ने समस्या आउने पनि बताउँछन्। उनले कानुन र बढुवा प्रणालीको सम्मानका लागि पनि
