टेलिफार्मेसी भनेको फार्मासिष्टसँग प्रत्यक्ष सम्पर्क नहुन सक्ने स्थानहरूमा बिरामीहरूलाई दूरसञ्चार मार्फत औषधि उपचारको डेलिभरी हो। फार्मासिस्ट भौतिक रूपमा उपस्थित नभएको ठाउँमा टेलीफार्मेसीलाई बिरामी हेरचाहको क्रममा गुणस्तर प्रदानगर्न प्रयोग गर्न सकिन्छ। टेलिफार्मेसी भनेको फार्मेसी सेवाहरूलाई टेलिकम्युनिकेशन प्रविधिहरूको माध्यमबाट प्रदान गर्ने प्रक्रिया हो। यसमा औषधि वितरण, औषधिको परामर्श, औषधिको सही उपयोगको जानकारी, र औषधि सम्बन्धी अन्य सेवाहरू टेलिफोन, इन्टरनेट, भिडियो कन्फरेन्स, वा अन्य डिजिटल प्लेटफर्महरू मार्फत दिइन्छ।
संयुक्त राज्य अमेरिकामाटेलिफार्मेसी २००० को दशकमा लागू हुन थाल्यो। विभिन्न प्रकारका प्रेस्क्रिप्शन, भुक्तान नीतिमा परिमार्जनर २००७-२००८ आर्थिक मन्दीले ग्रामीण क्षेत्रहरूमा स्वतन्त्र फार्मेसीहरूको कार्य मा असर पुर्या यो। ठूला ग्रामीण क्षेत्रहरू जहाँ पूर्ण-समय फार्मासिस्ट बिना दुर्गम शहरहरूमा फार्मेसी सेवाहरू उपलब्ध गराउन वैकल्पिक तरिकाहरूको मागको प्रतिक्रियामा टेलिफार्मेसी नीति र कार्यान्वयन रणनीतिहरूको विकासको नेतृत्व गरेका छन्।खुद्रा फार्मेसीहरूलाई फार्मासिस्टको भौतिक उपस्थिति बिना काम गर्न अनुमति दिने कानून लागू गर्ने संघको पहिलो राज्य २००१ मा नर्थ डकोटा थियो।
साउदी अरबका सामुदायिक फार्मासिस्टहरू बीच २०२२ मातिनीहरूको ज्ञान, धारणा र टेलिफार्मेसीको तयारीको मूल्याङ्कन गर्न गरिएको क्रस-सेक्शनल अध्ययन थियो जस्मा अधिकांश सहभागीहरूले साउदी अरेबिया ८२ प्रतिशतमा टेलिफार्मेसी उपलब्ध छ भन्ने कुरामा सहमत भए। लगभग ७० प्रतिशत फार्मासिस्टहरूले टेलिफार्मेसीले बिरामीको औषधि पालनालाई बढावा दिन्छ भन्ने महसुस गरे, र ७७ प्रतिशतले टेलिफार्मेसीले ग्रामीण क्षेत्रहरूमा औषधिहरूमा बिरामीको पहुँच बढाउने कुरामा सहमत भए।
नेपालमा टेलिफार्मेसीको अवस्था:
१. शुरुआती अवस्था:नेपालमा टेलिफार्मेसी सेवा अहिले प्रारम्भिक अवस्थामा छ,केही ठूला अस्पताल र स्वास्थ्य सेवा प्रदायक संस्थाहरूले यस प्रविधिलाई अपनाउने प्रयास गरिरहेका छन्।
२. कोभिड-१९ महामारीको प्रभाव:कोभिड-१९ महामारीले टेलिफार्मेसीको महत्त्वलाई उजागर गरेको छ,मानिसहरूलाई घरमै स्वास्थ्य सेवा उपलब्ध गराउने आवश्यकता बढेकोले टेलिफार्मेसीको प्रयोगमा वृद्धि भएको छ।
३. अनलाइन फार्मेसीहरू:केही अनलाइन फार्मेसीहरू आदि नेपालमा सञ्चालनमा छन् जसले औषधि अर्डर गर्न र घरमै डेलिभरी गर्ने सुविधा दिन्छन्।
४. दूरदराज क्षेत्रहरूमा चुनौती:इन्टरनेटको पहुँच, प्रविधिको ज्ञान, र आवश्यक पूर्वाधारहरूको अभावले गर्दा यी क्षेत्रमा टेलिफार्मेसीको पूर्ण फाइदा उठाउन सकिएको छैन।
५. सरकारी नीति र नियमन:नेपाल सरकारले डिजिटल स्वास्थ्य सेवा र टेलिफार्मेसीलाई प्रोत्साहित गर्न केहि नीतिहरू अघि बढाइरहेको छतर, स्पष्ट नियमन र दिशानिर्देशको अभावले टेलिफार्मेसीको प्रभावकारी कार्यान्वयनमा कठिनाइ भइरहेको छ।
६. शिक्षा र जनचेतना:टेलिफार्मेसीको बारेमा जनचेतना अभिवृद्धि गर्न स्वास्थ्य सेवा प्रदायक र बिरामी दुवैलाई शिक्षा र तालिम कार्यक्रमहरू आवश्यक छन्।
७. भविष्यको सम्भावना:प्रविधिको प्रगतिसँगै टेलिफार्मेसीले नेपालमा ठूलो सम्भावना राख्छ।सही रणनीति, नीतिगत समर्थन, र प्रविधि पहुँचको सुधारले टेलिफार्मेसीलाई एक प्रभावकारी स्वास्थ्य सेवा उपकरण बनाउन सक्छ।
टेलिफार्मेसीका विभिन्न प्रकारहरू
टेलिफार्मेसीस्वास्थ्य सेवा क्षेत्रमा एक उदीयमान प्रविधि हो जसले फार्मेसी सेवाहरूलाई दूरसञ्चार प्रविधिहरू मार्फत पहुँचयोग्य बनाउँछ। यसले विशेष गरी ग्रामीण र दुर्गम क्षेत्रहरूमा रहेको बिरामीहरूलाई औषधि सम्बन्धी सेवा उपलब्ध गराउन मद्दत पुर्याउँछ,टेलिफार्मेसीले औषधि सेवाहरूलाई अधिक पहुँचयोग्य, प्रभावकारी, र सुरक्षित बनाउँछ, जसले गर्दा बिरामीहरूको जीवनस्तरमा सुधार आउँछ, टेलिफार्मेसीका विभिन्न प्रकारहरू निम्नलिखित छन्।
नेपालमा टेलिफार्मेसीकामहत्त्व र फाइदाहरू:
१. दूरदराज क्षेत्रका लागि उपयोगी: नेपालका दुर्गम क्षेत्रहरूमा फार्मेसी सेवाहरूको पहुँच कम छ। टेलिफार्मेसीले यी ठाउँहरूमा औषधि सेवाहरू पुर्यागउन मद्दत गर्छ।
२. समय र खर्च बचत: बिरामीहरूलाई औषधि लिन वा परामर्श गर्न टाढा जानु पर्दैन, जसले समय र खर्च बचत गर्छ।
३. सुरक्षित परामर्श: महामारी वा अन्य स्वास्थ्य संकटका समयमा मानिसहरूले घरबाटै सुरक्षित तरिकाले औषधिको परामर्श पाउन सक्छन्।
४. विशेषज्ञ परामर्शको पहुँच: दूरदराजका ठाउँहरूमा बस्ने मानिसहरूलाई विशेषज्ञ फार्मासिस्टहरूसँग परामर्श गर्न सजिलो हुन्छ।
५. शिक्षा र जागरूकता:ग्रामीण समुदायलाई स्वास्थ्य सम्बन्धी शिक्षा र जानकारी दिन सक्छसाथैस्वास्थ्य समस्याहरूको बारेमा जागरूकता बढाउन मद्दत गर्छ।
६. औषधि वितरण:टेलिफार्मेसी मार्फत औषधिको आदेश गर्न सकिन्छ र घरमै औषधि प्राप्तगर्ने,औषधिको सही प्रयोग र व्यवस्थापनको बारेमा सल्लाह दिइन्छ।
७. डिजिटल रेकर्ड:डिजिटल रेकर्ड मार्फत रोगीहरूको स्वास्थ्य जानकारी सुरक्षित राख्न सकिन्छरस्वास्थ्य रेकर्डमा सजिलै पहुँच गर्न सकिन्छ|
८.आकस्मिक सेवा:आकस्मिक अवस्थामा टेलिफार्मेसीले तात्कालिक सेवा दिन सक्छरप्राथमिक उपचार सम्बन्धी निर्देशन र सल्लाह दिन सक्छ।
टेलिफार्मेसीका चुनौतीहरू:
१. प्रविधिको पहुँच: नेपालका सबै ठाउँमा इन्टरनेटको पहुँच नहुन सक्छ, जसले गर्दा टेलिफार्मेसी सेवा उपयोग गर्न गाह्रो हुन सक्छ।
२. डिजिटल साक्षरता: सबैले प्रविधि र डिजिटल उपकरणहरूको प्रयोग गर्न जान्ने छैनन्।
३. गोपनीयता र सुरक्षा: बिरामीहरूको निजी जानकारीको सुरक्षामा ध्यान दिनुपर्ने हुन्छ।
निष्कर्ष:
ग्रामीण स्वास्थ्य सेवाले टेलिफार्मेसीबाट धेरै फाइदाहरू प्रदान गर्दछ, जसले औषधिहरूमा राम्रो पहुँच, उच्च-गुणस्तरको उपचार, कम लागत, राम्रो प्रदायकको सहकार्य, र प्रमुख सार्वजनिक स्वास्थ्य लाभहरू जस्ता धेरै फाइदाहरू प्रदान गर्दछ। टेलिफार्मेसीले स्वास्थ्य सेवा असमानताहरूलाई सम्बोधन गरेर र डिजिटल स्वास्थ्य प्रविधि अपनाउन प्रोत्साहन गरेर ग्रामीण समुदायहरूले उनीहरूलाई आवश्यक र योग्य उपचार प्राप्त गर्ने सुनिश्चित गर्नमा महत्त्वपूर्ण भूमिका खेल्छ। नेपालमा टेलिफार्मेसी सेवा विस्तार गर्नका लागि प्रविधिको पहुँच र डिजिटल साक्षरता बढाउनुपर्ने हुन्छ। साथै, कानुनी र नीतिगत व्यवस्था बलियो बनाउन आवश्यक छ जसले गर्दा टेलिफार्मेसी सेवाहरू सुरक्षित र प्रभावकारी रूपमा प्रदान गर्न सकियोस्।
(लेखक भेरी अस्पताल नेपालगञ्जका फार्मेसी सुपरभाइजर हुन्।)
