काठमाडौं - खाना खाइसकेपछि राम्रोसँग सफा नगर्दा दाँतमा किरा लाग्ने समस्या हुन्छ। चिकित्सकीय भाषामा यो समस्यालाई दन्त सडन पनि भनिन्छ।
दाँतमा लाग्ने किरा एक प्रकारको सुक्ष्म जीव हो। जुन नाङ्गो आँखाले देख्न सकिँदैन। मुखमा भएका सुक्ष्म जीवले दाँत र गिजाको बीचमा अड्किएका खानेकुराहरुलाई एसिडमा परिणत गरिदिन्छ। ती एसिड दाँतको सतहमा रह्यो भने दाँतको बाहिरी भाग इनामेललाई खियाउँछ। त्यसपछि दाँतमा खाल्डो पर्दै जान्छ।
समयमै उपचार गर्दा दन्त सडनको समस्या निको हुन्छ। तर उपचार नगर्दा समस्या जटिल बन्दै जान सक्छ।
बुद्धनगरस्थित मेरो अस्पतालकी दन्त चिकित्सक डा रन्जु खड्कासँग हामीले दन्त सडन सम्बन्धी थप कुराकानी गरेका छौँ। उनीसँग गरिएको भिडियो कुराकानी यहाँ प्रस्तुत गरिएको छ :
१. दाँत किराले खाने अर्थात् दन्त सडन कस्तो समस्या हो?
– दाँतमा किरा लाग्ने समस्या भनेको खानेकुरा तथा काठमा लाग्ने किरा जस्तो होइन।
– दाँतमा लाग्ने किरा एक प्रकारको सुक्ष्म जीव हो। जुन नाङ्गो आँखाले देख्न सकिँदैन।
– मुखमा भएका सुक्ष्म जीवले दाँत र गिजाको बीचमा अड्किएका खानेकुराहरुलाई एसिडमा परिणत गरिदिन्छ।
– ती एसिडले सुरुमो दाँतको बाहिरी भाग इनामेललाई खियाउँछ। त्यसपछि दाँतमा खाल्डो पर्दै जान्छ।
२. दाँत किराले खाने समस्याको चरणहरु के के हुन्छन्?
– पहिले इनामेल त्यसपछि डेन्टिङ, पल्प हुँदै जरासम्म पुग्छ।
– सुरुवाती चरणमा दाँत किराले खाँदा दुखाई त्यति नहुन सक्छ।
– यदी दाँतको रंग सामान्य भन्दा फरक खैरो, फुस्रो या कालो रंगको देखिनु नै यसको सुरुवाती लक्षण हो।
३. समयमै उपचार नगर्दा यसले निम्त्याउने जटिलताहरु के के छन् ?
– सुरुवाती चरणमै दाँत किराले खाएको ठाउँमा उपचार गरे भविष्यमा समस्या हुँदैन।
– हामीले सरसफाई गरेनौ भने यो समस्या दाँतको डेन्टिङमा पुग्छ।
– डेन्टिङमा पुगेपछि दाँतमा खाना अड्किने, ब्रस गर्दा तथा गुलियो खानेकुरा खाँदा सिरिङ–सिरिङ गर्ने समस्या हुन्छ।
– समयमै उपचार नगर्दा दन्त सडन दाँतको भित्रि भागमा पुग्छ। जहाँ दाँतको जरा, नशा, शिरा हुने गर्छ।
– दन्त सडनको समस्या भित्रि भागमा पुगेपछि मात्र दाँत दुख्न थाल्छ। र, गिजामा संक्रमण हुन सक्छ।
– दाँतको जरामा संक्रमण भए गिजा सुन्निने, दाँत हल्लिने र दाँत नै गुमाउनुपर्ने अवस्था आउँछ।
४. किरा लाग्दैमा दाँत फाल्नुपर्छ ?
– दाँतमा किरा लाग्ने बित्तिकै फालिहाल्नुपर्दैन।
– सरुवाती चरणमै उपचार गरियो भने दाँत फाल्नुपर्ने अवस्थासम्म पुग्नु पर्दैन।
– मुखमा राखेर कुनै पनि फाइदा नहुने दाँतलाई मात्र निकाल्नुपर्छ।
– विभिन्न उपचार विधिबाट किराले खाएका दाँतको उपचार गरेर बचाउन सकिन्छ।
५. दाँत दुख्दा अझै पनि ल्वाङको तेल र भिक्स लगाउने चलन छ, यो कत्तिको ठिक हो ?
– कपासमा ल्वाङको तेल, सञ्चो कपासमा राखेर दाँतमा च्याप्ने पनि गर्ने गरिन्छ। यी कुराहरु दुखाई कम गर्ने रसायन हुन्।
– यी कुराहरु गिजा, गाला वा जिब्रोमा नछोइकन दाँतमा राख्यो भने दुखाई कम गर्छ। तर यसले दन्त सडनको समस्यालाई रोक्दैन।
– समस्याको मुख्य कारण पत्ता लगाएर नै उपचार गर्नु ठिक हो।
६. गिजाबाट रगत आउने समस्या पनि दन्त सडनसँग सम्बन्धित छ ?
– गिजाबाट रगत आउने समस्या ९० प्रतिशतभन्दा बढी दाँत फोहोर भएका कारण हुन्छ।
– दाँत फोहोर हुँदा गिजा संक्रमण हुने संभावना हुन्छ।
– गिजा सुन्निएको ठाउँमा ब्रस गर्दा रगत बग्ने समस्या हुन्छ।
७. कति समयको अन्तरालमा दाँत सफा गर्न सकिन्छ ?
– ६/६ महिनाको अन्तरालमा दन्त चिकित्सकलाई दाँत परीक्षण गर्नुपर्छ।
– नियमित रुपमा दाँतको परीक्षण गराउँदा समस्या सुरुवाती अवस्थामा पत्ता लगाउन सकिन्छ।
– एक÷एक वर्षमा भने दाँत सफा गर्न सकिन्छ।
८. दाँतमा किरा लाग्न मद्दत गर्ने खानेकुराहरु के के हुन् ?
– दाँत किरा लाग्नुका विभिन्न कारक तत्वहरुमध्ये खानेकुराहरु पनि एक हुन्।
– टाँसिने, गुलियो खानेकुराहरुले गर्दा दाँतमा किरा लाग्छ।
– खानेकुरा खाने बित्तिकै पानीले कुल्ला गर्न आवश्यक छ।
९. दाँतलाई किरा लाग्नबाट कसरी बचाउन सकिन्छ ?
– दाँतलाई सफा राख्नु नै यसलाई बचाउन सकिने मुख्य उपाय हुन्।
– खाना खाईसकेपछि बिहान बेलुकी गरेर दिनको दुई पटक ब्रस गर्नुपर्छ।
– दाँत सही तरिकाले माझ्नुपर्छ।
– फ्लोराइड भएको मन्जनले दाँत सफा गर्नुपर्छ।
– डेन्टल फ्लस एक किसिमको धाँगो हो। यसको सहायताले पनि दाँत सफा गर्न सकिन्छ।
(भिडियो – निमेषजंग राई)
