डायबिटिज यस्तो रोग हो, जहाँ शरीरले रगतमा चिनी (Glucose)को मात्रा नियन्त्रण गर्न सक्दैन। इन्सुलिन (insulin) नामक हर्मोनको कमी वा काम गर्न नसक्दा डाइबिटिज हुन्छ।
डायबिटिजका प्रकार
प्रकार १ डायबिटिज: शरीरले इन्सुलिन बनाउन सक्दैन। प्रायः बालबालिका र युवा उमेरमा हुन्छ। यो प्रकारको डायबिटिजलाई इन्सुलिन इन्जेक्सनको आवश्यकता पर्छ।
प्रकार २ डायबिटिज: शरीरले इन्सुलिन राम्रोसँग प्रयोग गर्न सक्दैन। यो वयस्कहरूमा सामान्य हुन्छ। यो प्रकारको डायबिटिज मोटोपन, अस्वस्थ जीवनशैलीका कारण हुन्छ।
गर्भावस्थामा हुने डायबिटिज: गर्भवती महिलामा हुन्छ र बच्चा जन्मिएपछि सामान्य हुनसक्छ। यो प्रकारको डायबिटिजले भविष्यमा प्रकार २ डायबिटिजको खतरा बढाउँछ।
मुख्य कारणहरू
-परिवारमा डायबिटिजको इतिहास।
-अस्वस्थ जीवनशैली, मोटोपन र शारीरिक निष्क्रियता
-प्यान्क्रियाजले इन्सुलिन उत्पादन नगर्नु वा शरीरले त्यसलाई प्रयोग नगर्नु।
-दीर्घकालीन तनाव र निद्राको कमी।
रोकथामका साना कदमहरू
-स्वस्थ खानपान अपनाउने: चिनी र प्रशोधित खाना कम गर्ने। चिनी, मिठा पेय पदार्थ र फास्टफुड जस्ता प्रशोधित खानाले रक्त चिनीको स्तर बढाउँछ।
-स्वस्थ फल र सागसब्जी: दिनभरिमा भरपूर फलफूल र सागसब्जी खानुहोस्। यी खानेकुराले शरीरलाई आवश्यक भिटामिन र खनिज दिन्छ।
-अलि कम बोसो र प्रोटिन भरपूर: माछा, चिकेन, दाल, अण्डा र मेवा जस्ता प्रोटिनयुक्त आहार लिनुहोस्।
-जौ, गहुँ, र पुरा अन्न खाने बानी बसाल्नुहोस्, जसले चिनीको स्तर नियन्त्रणमा राख्न मद्दत गर्छ।
-नियमित ब्यायाम गर्नु: प्रति दिन ३०-६० मिनेट शारीरिक ब्यायम- हिँडडुल, दौड, योग, साइकल चलाउने वा हल्का जिम अभ्यास गर्दा तपाईंको शरीरको इन्सुलिन प्रयोग क्षमता बढ्छ।
-मस्तिष्क र शारीरिक स्वास्थ्यको सुधार: ब्यायामले शरीरलाई सक्रिय र स्वस्थ राख्न मद्दत गर्छ र मानसिक दबाब कम गर्न पनि मद्दत पुर्याउँछ।
-तौल नियन्त्रणमा राख्नु: स्वस्थ तौल राख्नु महत्त्वपूर्ण हुन्छ। शरीरको तौललाई स्वस्थ सीमा (बडी मास इन्डेक्स) भित्र राख्नु अत्यन्त महत्त्वपूर्ण छ। मोटोपनले डायबिटिजको जोखिम बढाउँछ।
-स्मार्ट लक्ष्य निर्धारण गर्नु: यदि तपाईंको तौल धेरै छ भने थोरै वजन घटाउँदा पनि ठूलो सुधार ल्याउन सक्छ।
-तनाव व्यवस्थापन र समयमै स्वास्थ्य परीक्षण गर्नु, तनाव कम गर्नु: लामो समयसम्म तनावमा रहनुले रगतमा चिनीको स्तर बढाउन सक्छ। ध्यान, योग, गहिरो सासका अभ्यास र शान्ति दिने गतिविधिहरू अपनाउनुहोस्।
-निद्रा पुर्याउनु: ७-८ घण्टा राम्रो निद्रा स्वास्थ्यको लागि महत्त्वपूर्ण छ र तनाव कम गर्न मद्दत गर्छ।
-स्वास्थ्य परीक्षण: नियमित स्वास्थ्य जाँच ३ महिनामा (जस्तै रगतको चिनी जाँच) गर्नाले तपाईंलाई डायबिटिजको प्रारम्भिक संकेत थाहा दिन्छ र समयमै उपचार सुरु गर्न मद्दत पुर्याउँछ।
यी साना कदमहरू जीवनशैलीमा अपनाउँदा तपाईं डायबिटिजबाट बच्न सक्नुहुन्छ र स्वास्थ्य राम्रो राख्न सक्नुहुन्छ।
निष्कर्ष
डायबिटिज एउटा ठूलो चुनौती हुनसक्छ। तर यसलाई रोक्न र व्यवस्थापन गर्न हामी सबै मिलेर साना प्रयासहरू गर्न सक्छौं। स्वस्थ आहार, नियमित व्यायाम, तौल नियन्त्रण र मानसिक स्वास्थ्यको ख्याल राखेर हामी यसको जोखिमलाई कम गर्न सक्छौं।
समुदायको एकता र सहयोगले हामीलाई हाम्रो स्वास्थ्यको मार्गमा सशक्त बनाउन मद्दत गर्छ। जब हामी सबैले जिम्मेवारी र समझदारीका साथ काम गर्छौं, तब मात्र हामी एक स्वस्थ र समृद्ध भविष्य बनाउन सक्छौं।
हामी सबैको छोटो प्रयास, हाम्रो समुदायको स्वास्थ्यको लागि ठूलो परिवर्तन ल्याउन सक्छ। आजदेखि, सँगै हिँड्दा हामीले एउटा स्वस्थ, खुसी र उज्वल भविष्य निर्माण गर्नेछौं।
