काठमाडौं- सन् १९७१ को बंगलादेश मुक्ति युद्धका शरणार्थीहरूमा हैजाको प्रकोप हुँदा ओरल रिहाइड्रेसन थेरापी (नेपालमा जीवनजलका नाममा चिनिन्छ) को प्रयोग गर्ने प्रख्यात बालरोग विशेषज्ञ डा दिलीप महलानाबिसको निधन भएको छ। ८८ वर्षीय उनको शनिबार राती कोलकाताको एक निजी अस्पतालमा निधन भएको हो।
सन् १९३४ मा अविभाजित बङ्गालको किशोरगञ्जमा जन्मिएका उनले १९५८ मा कलकत्ता मेडिकल कलेजबाट स्नातक गरेका थिए। बेलायती सरकारले १९५० को दशकमा नेशनल हेल्थ सर्भिस सुरु गरेको हुनाले उनलाई इङ्गल्याण्डमा मेडिसिन अध्ययन गर्ने अवसर मिलेको थियो।
लन्डन र एडिनबर्गमा दुई डिग्री हासिल गरेका उनी लन्डनको क्वीन एलिजाबेथ बालबालिका अस्पतालमा रजिस्ट्रारको रूपमा चयन हुने पहिलो भारतीय हुन्।
उनले अमेरिकी सरकारले कोलकाताको बेलियाघाटा संक्रामक रोग अस्पतालमा स्थापना गरेको जोन्स हप्किन्स इन्टरनेशनल सेन्टर फर मेडिकल रिसर्च एण्ड ट्रेनिङमा हैजा र अन्य झाडापखाला सम्बन्धी रोगहरूको अध्ययन गरेका थिए।
उनलाई बंगलादेशका शरणार्थीहरू माझ मुक्ति युद्धको समयमा हैजाको प्रकोपले आफ्नो तालिमलाई मैदानमा प्रयोग गर्ने अवसर मिलेको थियो। उनी भारत र बंगलादेश सीमा नजिकै उत्तर २४ परगना जिल्लाको बोनगाउँमा रहेको शरणार्थी शिविरमा गएका थिए। उनले त्यो समयमा सफलतापूर्वक अप्रशिक्षित व्यक्तिहरूले पनि ओआरएस समाधान गर्न र संकटको सामना गर्न सक्छन् भनेर देखाए। उनको उक्त काम व्यापक रूपमा चर्चा भएको थियो।
उनले सन् १९७५ देखी १९७९ सम्म विश्व स्वास्थ्य संगठनको लागि अफगानिस्तान, इजिप्ट र यमनमा हैजा नियन्त्रण एकाइहरूमा काम गरेका थिए। त्यस्तै उनले १९८० को दशकमा ब्याक्टेरिया रोगहरूको व्यवस्थापनमा विश्व स्वास्थ्य संगठन (डब्ल्यूएचओ) सल्लाहकारको रूपमा काम गरेका थिए।
उनलाई ओआरएस आइकन, ओआरएस पायनियर र फादर अफ ओआरएस समेत भन्ने गरिन्छ।
