गर्भवती हुँदा प्रत्येक चेकअपमा डाक्टरले हेर्ने एउटा कुरा भनेको ग्लुकोज हो। कसै-कसैको लागि पिसाबमा देखिनु सामान्य हुन सक्छ, तर यदि यो बारम्बार वा ठूलो मात्रामा देखा पर्यो भने, गर्भावस्थाको समयमा उच्च ग्लुकोज हुन सक्छ, जसलाई गर्भावस्थाको मधुमेह भनिन्छ।
यो एक सामान्य अवस्था हो तर अध्ययन्हरुले देखाएको छ कि गर्भवती भएका व्यक्तिहरूमा गर्भावस्थाको मधुमेहको दर बढ्दो छ।
साल (प्लेसेन्टा ) त्यो अंग हो जसले बच्चालाई यो बढ्दै जाँदा पोषण दिनको लागि जोड्दछ। प्लेसेन्टाले केही हार्मोनहरू पनि बनाउँछ जुन शरीरले बनाइने इन्सुलिनको कार्यको विरुद्धमा काम गर्दछ, त्यसैले प्लेसेन्टा बढ्दै जाँदा, यो 'इन्सुलिन प्रतिरोध' पनि गर्दछ। केही व्यक्तिहरूमा, यो परिवर्तन रगतमा चिनीको मात्रा बढाउनको लागि पर्याप्त हुन्छ।
स्त्री रोग विशेषज्ञहरूले गर्भवती भएका महिलहरूलाई गर्भावस्थाको २४ देखि २८ हप्ताको बीचमा गर्भावस्थामा मधुमेहको जाँच गराउन सिफारिस गर्छन्।
गर्भावस्थाको मधुमेहको लागि जोखिम्मका कारकहरू के हुन्?
३५ वर्ष भन्दा बढी उमेर।
बडी मास इन्डेक्स (बीएमआई) ३० भन्दा माथि ।
टाइप २ मधुमेहको पारिवारिक इतिहास।
अघिल्लो बच्चा थियो जसको तौल ४ केजी भन्दा बढी।
पहिले गर्भावस्थामा मधुमेहको इतिहास।
'गर्भवती अवास्थमा मधुमेहको लागि जोखिम कारकहरू भएका महीलाहरूका लागि, सामान्यतया गर्भावस्थाको सुरुमा जाँच गराउन सिफारिस गर्छौं - सामान्यतया पहिलो त्रैमासिकमा।'
गर्भावस्थाको मधुमेहको लागि स्क्रिनिङ प्रक्रिया के हुन्?
५० ग्राम ग्लुकोज समावेश भएको मीठो तरल पदार्थ पिउनुपर्नेहुन्छ। शरीरले यो ग्लुकोज छिट्टै अवशोषित गर्छ, जसले गर्दा रगतमा चिनीको मात्रा बढ्छ। चिनी तरल पदार्थ पिउने एक घण्टा पछि, रगतको परीक्षणले शरीरले ग्लुकोजको घोललाई कति राम्रोसँग प्रशोधन गर्छ मापन गरिन्छ। यदि परीक्षणको परिणामहरूले उच्च रगत ग्लुकोज स्तर देखाउँछ भने, तपाईंले सम्भवतः यस्तै तर लामो परीक्षण लिनुपर्ने छ।
जसको लागि पहिले नै उपवास (केही नखानु) आवश्यक छ। यस परीक्षणको लागि, १००/७५ ग्राम ग्लुकोजको तरल पिउनुपर्नेहुन्छ; ग्लुकोज पिउनु अघि र प्रत्येक घण्टा पछि तीन घण्टाको लागि रक्त जाँच गरिनेछ। यदि यो परीक्षणले असामान्य नतिजाहरू देखाउँछ भने, गर्भकालीन मधुमेहको निदान गरिनेछ।
यदी प्रारम्भिक स्क्रिनिङ पहिलो तीन महीना गरीन्छ, यदि त्यो स्क्रिनिङ सामान्य छ भने, २४ देखि २८ हप्ताको वरिपरि पुन: स्क्रिनिङ गर्नुपर्छ।
गर्भावस्था मधुमेहको जोखिम कसरी कम गर्ने ?
स्वस्थ बानीहरू अपनाउने - गर्भावस्थाको समयमा मात्र होइन, अघि र पछि पनि।
व्यायाम: सामान्यतया, हिड्ने, योग र अन्य कम प्रभाव पार्ने अभ्यासहरू उत्तम हुन्छन्। कुन गतिविधिहरू सही छन् भन्ने बारे आफ्नो डाक्टरसँग कुरा गर्नुहोस् ।
के खानुहुन्छ : डाक्टर वा पोषण विशेषज्ञले आहारमा स्वस्थ छनौटहरू गर्न मद्दत गर्न सक्छ। सामान्यतया, कम चिनीको लक्ष्य राख्नुहोस् र आफ्नो आहारमा थप फाइबर थप्नुहोस् (जस्तै काँचो फलफूल र तरकारीहरू, सम्पूर्ण अन्न, नट )।
गर्भावस्थाको मधुमेह हुनुको जोखिम के हो?
सिजेरियन डिलीवरीको उच्च सम्भावना।
प्रिक्लाम्पसियाको बढ्दो जोखिम, एक गम्भीर रक्तचाप अवस्था। औसतभन्दा ठूलो बच्चा जन्माउने सम्भावना (म्याक्रोसोमिया)।
भ्रूण र नवजात मृत्युको अलि बढी जोखिम।
गर्भावस्थामा मधुमेह भयो भने के हुन्छ?
यदि गर्भावस्थाको मधुमेह भएको पत्ता लागेको छ भने, डाक्टरले गर्भावस्थाभरी नजिकबाट निगरानी गर्नेछ, तर राम्रो बानीमा ध्यान दिनुभयो भने अझै पनि स्वस्थ बच्चा जन्माउन सक्नुहुन्छ।
जन्म दिए पछि धेरैजसो महीलाहरूको रगतमा चिनीको स्तर डिलिवरी पछि सामान्यमा फर्कन्छ, तर डाक्टरले प्रसवपछिको अवधिमा जाँच गर्नेछ। किनभने गर्भावस्था मधुमेह भएकोले केहि दीर्घकालीन प्रभावहरू छन्, र समग्र जोखिम बढाउँछ।
वास्तवमा, गर्भावस्थाको मधुमेह भएका लगभग १० प्रतिशत महिलाहरूलाई थाहा नभएको टाइप २ मधुमेह हुन्छ, र लगभग आधा मानिसहरूलाई १० वर्षमा टाइप २ मधुमेह हुन्छ।
-(डा गुप्ता परोपकार प्रसुति तथा स्त्रीरोग अस्पातल,थापाथलीमा कार्यरत छन्।)
