काठमाडौं - टेकुस्थित शुक्रराज ट्रपिकल तथा सरुवा रोग अस्पतालको मुख्य गेट छिर्ने बित्तिकै ज्वरो परीक्षण गर्ने क्लिनिकको दाहिने तर्फ भित्तामा ठूलो अक्षरमा लेखिएको छ, ‘मलाई पढ्नुहोस्।’
उक्त सूचनामा कस्ता व्यक्तिलाई अस्पतालमा पिसिआर परीक्षण गरिन्छ भन्ने विषयमा चार बुँदामा सर्वसाधारणलाई बुझाउन खोजिएको छ। तर त्यहाँ पुग्ने अधिकांशलाई त्यो सूचनाको कुनै मतलब नै छैन, न त उनीहरुले त्यो सूचना पढेको नै देखिन्छ।
स्वास्थ्यखबरको टोलीले करिब २ घण्टा अस्पताल परिसरमा भइरहेको क्रियाकलापलाई नियालेको थियो। सो क्रममा अस्पतालको गेटबाट छिर्ने अधिकांशलाई एउटै हतारो देखिन्थ्यो, छिटो भन्दा छिटो स्वाब संकलन गर्न दिएर पिसिआर परीक्षण गराउनु।
परीक्षणका लागि आएका अधिकांशको साझा भनाई थियो, ‘पिसिआर परीक्षण गराएर घरबेटी र टोल छिमेकमा प्रमाण पेश गर्नु।’
तर, अस्पतालमा पुगेका सबैको पिसिआर परीक्षण भने हुँदैन। कारण स्वास्थ्य तथा जनसंख्या मन्त्रालयले जेठ २० गते ल्याएको ‘नेशनल टेष्टिङ गाइडलाइन फर कोभिड १९’ मापदण्ड।
यो मापदण्ड अनुसार लक्षण भएका व्यक्तिले मात्र पिसिआर परीक्षण गर्न पाउँछन्।
तर, अस्पतालमा पुगेका सबैको जोड थियो, ‘पिसिआर परीक्षण नभए घरबेटीले छिर्न दिँदैन। टोलमा पस्न पाइँदैन।’
पिसिआर किट बचाउन सरकारले ल्याएको यो नीतिले सर्वसाधारणमा कस्तो अन्यौलता छाएको रहेछ, भन्ने कुरा आइतबार टेकु अस्पतालमा देखिएको दृश्यबाट प्रष्ट बुझ्न सकिन्थ्यो ।
टेकु अस्पतालमा करीब साढे १२ बजे एक समूह पिसिआर परीक्षणका लागि चिकित्सकसँग झगडा गर्दै थिए। कोरोना परीक्षणका लागि डेस्कमा बसेका ती चिकित्सकलाई त्यो भीड साम्य पार्न गाह्रो भएको थियो।
ती चिकित्सकले उनीहरुलाई हात जोड्दै भने, ‘कृपया तपाईहरु यो नोट पढी दिनुहोला। हामीले सबैको पिसिआर गर्न सक्दैनौं।’
त्यो भीडलाई भित्ताको सूचनाले कुनै अर्थ राखेन।
उनीहरु लगातार चिकित्सकलाई भन्दै थिए, ‘पिसिआर परीक्षण नगरी घरबेटीले बस्नै दिदैन। अनि हामी के गर्ने? भोलि हामीलाई केही भयो भने तपाईंहरुको जिम्मा हो।’
ती चिकित्सकले भीडलाई साम्य पार्न नसकेपछि प्रहरीले नै उनीहरुलाई बाहिर पठाए। कोरोना परीक्षण गरिरहेका एक चिकित्सकले भने, ‘यस्तो दैनिक नै हुन्छ। हामीले बिरामीलाई सम्झाउनै सक्दैनौं।’
लकडाउन खुकुलो भएसँगै टेकु अस्पतालमा कोरोना परीक्षणका लागि पुग्ने मानिसको संख्या बाक्लिदै गएको छ। बाक्लिएको त्यो भीड अस्पतालको मूल गेटभन्दा बाहिर पुग्ने गरेको छ।
सरकारको नीति अनुसार नै टेकु अस्पतालले जोखिमयुक्त स्थानबाट आएको र ज्वरो, खोकी एवं स्वास फेर्न गाह्रो भएका व्यक्तिलाई मात्र पिसिआर परीक्षण गर्छ। अन्य व्यक्तिलाई सामान्य परीक्षण पछि घर पठाउने गरेको छ। तर अस्पताल पुग्ने सबैले यसलाई बुझ्न सकेका छैनन्।
एक चिकित्सक भन्छन्, ‘सरकारले मापदण्ड बनायो। अस्पतालले लागू गर्यो। तर यो मापदण्ड बारे खै त सरकारले सबैलाई बुझाउन सकेको?’
सरकारले बुझाउन नसक्दा नै आफुहरुलाई बिरामी व्यवस्थापन गर्न समस्या भएको ती चिकित्सकले बताए। टेकु अस्पतालको त्यो भीडमा सामाजिक दूरी कायम गर्नुपर्ने नियमको समेत धज्जी उडीरहेको थियो। किनकी त्यहाँ एक इन्चको पनि दूरी कायम गरिएको थिएन।
टेकुको त्यो भीडमा एक व्यक्ति भेटिए, उनको हातमा अस्पतालले दिएको हरियो टिकट थियो। धादिङबाट काठमाडौं फर्किएका उनी घरबेटीको दबाबले पिसिआर परीक्षण गराउन टेकु अस्पताल पुगेका रहेछन्।
चिकित्सकले पिसिआर परीक्षण आवश्यक नभएको भन्दै सामान्य परीक्षण मात्र गरेको उनले बताए। तर उनी चिकित्सकलाई बारम्बार भन्दै थिए, ‘पिसिआर परीक्षण नगरी नआउनु भनेको छ। अब के गर्ने डाक्टरसाप?’
ती चिकित्सकले पनि भित्तामा टाँसिएको त्यही सूचना देखाउँदै भन्यो, ‘त्यो फोटो खिचेर देखाउनुस्। तपाईलाई कुनै लक्षण नै छैन। त्यसैले पिसिआर गर्नु पर्दैन।’
यो प्रक्रिया आजको मात्र होइन, टेकु अस्पतालमा दैनिक यसै गरी व्यक्तिहरु पुग्छन् अनि फर्किन्छन्। चिकित्सकले पनि यसरी नै उनीहरुलाई सकेसम्म बुझाउन खोज्छन्। कतिले बुझ्छन् त कति यसरी नै झगडा गर्छन्।
सरकारले लकडाउन खुकुलो बनाएपछि कोरोना परीक्षणका लागि अस्पताल पुग्ने व्यक्तिको संख्या बढ्दै गएको अस्पतालका निर्देशक डा सागर राजभण्डारीले बताए। उनका अनुसार हाल दैनिक साढे ५ सयको संख्यामा व्यक्तिहरु कोरोना परीक्षणका लागि अस्पताल पुग्छन्।
उनी भन्छन्, ‘लकडाउनको स्वरुप परिवर्तन भएपछि अहिले अस्पताल आउने व्यक्तिको संख्या पनि बढेको छ। दैनिक साढे ५ सय जति आउँछन्। पहिले करीब ३ सय जति मात्र आउँथे।’
कोरोना परीक्षण गर्न घरबेटीले दबाब दिएको विषयमा स्वास्थ्य तथा जनसंख्या मन्त्रालयले गम्भीर ध्यानाकर्षण भएको जनाएको छ। कोरोनाको नियमित ब्रिफिङका क्रममा डा जागेश्वर गौतमले भने, ‘कुनै पनि व्यक्ति बाहिर गएर आउँदा या यात्रा गर्दैमा परीक्षण गर्नुपर्छ भन्ने स्वास्थ्य मन्त्रालयको निर्देशिकामा छैन। निर्देशिकामा उल्लेख भए बाहेक अन्य अवस्थामा कोरोना परीक्षण नगर्न र नगराउन सरोकारवाला निकायमा अनुरोध छ।’
उनले जोखिम नै नभएकाहरुको पनि परीक्षण गर्दा स्रोत साधनको दुरुपयोग हुने बताए।
