नेपाल सहित विश्वभर मे ३० अर्थात् आज ‘विश्व मल्टिपल स्क्लेरोसिस डे’ मनाइँदै छ।
मल्टिपल भनेको चरणवद्ध रुपमा आक्रमण गर्ने र स्क्लेरोसिस भनेको दिमागमा गएर धब्बा बनाउने प्रक्रिया हो। त्यसकारण चरणवद्ध रुपमा आक्रमण गर्दै दिमागमा धब्बा बनाउने प्रक्रियालाई मल्टिपल स्क्लेरोसिस भनिन्छ। यसलाई हामी डिमाईनेशन भन्छौं।
ब्रेन, स्पाइनल कर्ड र आँखाको नशालाई यसले असर गर्ने भएको कारणले अल्टाइजहरु मल्टिपल टाइममा हुने भएकाले यसलाई मल्टिपल स्क्लेरोसिस भनिन्छ।
यो रोगको कारण यो नै भनिएको छैन। शरीरमा बनेको एण्टिवडी निष्क्रिय हुन्छ र माइलेनसिथहरु रुखको बोक्रा उकिएझैँ उकिन्छ, त्यसकारण मानिसलाई अचानक हातखुट्टा लुलो हुने, बोली लरबरिने हुन्छ।
झण्डै झण्डै हामीले पक्षघातको जस्तो लक्षण देख्छौं। पक्षघातका केस हामी सामन्यतया बुढो उमेर समूहका ६० र ७० वर्ष उमेर समूहलाई देख्छौँ भने मल्टिपल स्क्लेरोसिस २० र ३० वर्षको युवामा समेत देख्न सक्छौं। ५-१० वर्ष उमेर समूहका बच्चामा समेत मल्टिपल स्क्लेरोसिस देख्न सकिन्छ।
धेरैजसो यूवा उमेरका मानिसमा देखिने भएकाले यसमा सचेतना अपनाउनु जरुरी छ। बिरामी सुरुमै पहिचान भयो भने यसको उपचार सम्भव छ।
मल्टिपल स्क्लेरोसिस कुनैपनि बच्चा वा युवामा हात लुलो भयो वा हात झमझम भयो, मुख बांगो भयो, आँखाको ज्योती अचानक कमजोर भयो, हेर्दाखेरी लरबराउने भयो, हातखुटा लुरो भयो, स्पाइनल कर्डलाई असर गरेको छ भने दिसापिसाबमा रोकावट आउन सक्छ।
माथि उल्लेखित लक्षणहरु भएमा तुरुन्त नजिकको अस्पताल गएर डाईग्नोसिस गर्ने वा उपचार गर्नु आवश्यक हुन्छ।
उपचार विधि
शरीरको रोग प्रतिरोधात्मक शक्ति कम गराउने औषधिको प्रयोग गर्छौं। जसलाई पल्स थेरापीसमेत भन्ने गर्छौं। लामो समयसम्म यसको उपचार निरन्तर गर्नुपर्ने हुन्छ।
घरीघरी बारम्बार आइरहेको छ र कडा रुपको छ भने हामीले मोनोकोलर एन्टिवडीहरु प्रयोग गर्ने गरेका छौँ। यस्तै, इन्जेक्सन दिन सकिन्छ। हप्तै पिच्छे दिने र ६/६ महिनामा इन्जेक्सन दिन सकिन्छ। यो सँगै देखिएका लक्षणको सोहीअनुसार उपचार गर्न सकिन्छ।
आजको दिनमा मल्टिपल स्क्लेरोसिसको बारेमा सबैले पहिचान गरौँ र समयमै उपचार गर्न सके यो रोगको उपचार सम्भव छ। यो रोगको उपचारका लागि औषधिको समय समयमा अभाव हुने र महँगो पर्ने हुँदा सरकारले यस किसिमका रोगका लागि विशेष व्यवस्था गर्नुपर्छ।
(वरिष्ठ न्युरोलोजिष्ट डा पौडेल ग्राण्डी अन्तर्राष्ट्रिय अस्पताल धापासीको न्युरोलोजि विभाग प्रमुख हुन्।)
