काठमाडौं- साना तथा मझौला उद्योगलाई उकास्न र नेपाली उद्योगलाई आत्मनिर्भरतातर्फ डोर्याउन आफूले नेपाल उद्योग वाणिज्य महासंघको वरिष्ठ उपाध्यक्ष पदमा उम्मेदवारी दिन लागेको नेपाल औषधि उत्पादक संघका पूर्वअध्यक्ष उमेशलाल श्रेष्ठले बताएका छन्।
यसै साता काठमाडौंमा आयोजित अन्तर्क्रिया कार्यक्रममा उनले भने, ‘अर्थतन्त्रमा देखिएको वर्तमान समस्याबारे अवगत गराउन, सरकारलाई घचघच्याउन र दबाब सिर्जना गर्न उम्मेदवार बन्न लागेको हुँ।’
श्रेष्ठ हाल उद्योग वाणिज्य महासंघको उपाध्यक्ष पदमा कार्यरत छन्। महासंघको नयाँ नेतृत्वका लागि आउँदो २७ चैतमा निर्वाचन हुँदैछ।
औषधि उत्पादक संघको आयोजनामा भएको अन्तर्क्रिया कार्यक्रममा उद्योग वाणिज्य महासंघका वर्तमान तथा निवर्तमान थुप्रै पदाधिकारीको उपस्थिति थियो। यस अवसरमा औषधि उत्पादक संघका पूर्व अध्यक्ष श्रेष्ठले आफ्नो उम्मेदवारीको औचित्य पुष्टि गर्दै भने, ‘वरिष्ठ उपाध्यक्षमा मेरो उम्मेदवारी भनेको महासंघलाई जल्दोबल्दो बनाउन हो। महासंघको नेतृत्वले आफ्नो स्वार्थलाई किनारामा राखेर देशमा भएका साना तथा मझौला उद्योगका समस्यालाई केन्द्रमा राख्नुपर्छ। मेरो कार्यकाल पनि यसैमा केन्द्रित हुनेछ।’
अन्तर्क्रिया कार्यक्रममा उनले महासंघको नेतृत्व तहमा बसेपछि महासंघकै काम गर्नुपर्ने जिकिर गरे। ‘अर्थतन्त्रमा देखिएको वर्तमान समस्या समाधान गर्न महासंघको महत्वपूर्ण भूमिका रहन्छ। त्यसैले म नेतृत्वमा पुगें, समस्या समाधन गर्न योगदान गर्नेछु।’
उनले मुलुकको अर्थतन्त्र संकटमा रहेको र संकेतहरू चिन्ताजनक रहेको बताउँदै आफू चुनावी मैदानमा उत्रिनुको कारणहरू सुनाए।
‘मेरो अनुभवमा अहिले जस्तो कठिन आर्थिक अवस्था कहिल्यै थिएन। यस्तो अवस्थामा उद्योग वाणिज्य महासंघको भूमिका थप आवश्यक छ। महासंघ राष्ट्रिय संघहरूको पनि संघ हो, जसमा सबै अटाएका छन्,’ उनले नेपालको आर्थिक अवस्था बारे चर्चा गर्दै भने, ‘जब व्यापार-चक्र सहज हुन्छ, त्यस्तो अवस्थामा खासै अरूको टेको आवश्यक हुन्न। तर जब समस्या देखा पर्छ, त्यस्तो अवस्थामा टेको वा सहयोग आवश्यक पर्छ। अहिले नेपालको अर्थतन्त्र दोसाँधको अवस्थामा छ। डुब्ने हो या उकासिने? संकेत राम्रो देखिएको छैन।’
उनले अन्तर्राष्ट्रिय रूपमा आर्थिक मन्दी रहेको अवस्थामा आफू जस्ता भुइँबाट माथि उठेका मान्छेहरूले महासंघको नेतृत्व लिनुपर्ने आवश्यकता खट्किएको बताए।
महासंघको मौजुदा नेतृत्वमा ठूला-ठूला व्यापारिक समूहको दबदबा रहेकोले समग्र उद्योगी तथा व्यपारीको समस्यालाई अनदेखा गरिएको आरोप पनि उनले लगाए।
‘अहिलेसम्म महासंघमा ठूला-ठूला कर्पोरेट हाउसको दबदबा छ। अहिले मसँग निर्वाचनमा खडा हुने कर्पोरेट हाउसकै साथीहरु हुनुहुन्छ। तर मैले के ठानेँ भने, सिङ्गो अर्थतन्त्र अफ्ठ्यारोमा छ। त्यसैले म महासंघमा जानुपर्छ। यसैका लागि प्रयत्न गरिरहेको छु,’ श्रेष्ठले भने, ‘तर मेरो गन्तब्य पद ओगटेर बस्ने मात्र हैन। मेरो ध्येय नेपालको अर्थतन्त्रलाई उकास्ने, निकास दिनेमा छ।’
क्वेस्ट फर्मास्युटिकल कम्पनीको अध्यक्षसमेत रहेका श्रेष्ठले आफू चेम्बर आन्दोलनमा लागेको ३ दशक बितिसकेको बताए। उनले यस अवधिमा औषधि उत्पादक संघको नेतृत्व ३ पटक गरिसकेका छन्।
‘मलाई त्यहीँबाट केही हौसला पनि प्राप्त भयो र महासंघमा जानु पर्छ भन्ने भयो। महासंघमा आएर ३ कार्यकाल समितिमा रहियो तर पछिल्लो पटक भने उपाध्यक्षमा पराजित भइयो। उक्त हारबाट विचलित नभई यस पटक पुनः वरिष्ठ उपाध्यक्षमा उम्मेदवारी दिने घोषणा गरेको छु,’ श्रेष्ठले भने।
देशको वर्तमान राजनीतिक नेतृत्व सत्ताकेन्द्रित रहेकोले आफू नेतृत्वमा चुनिएको खण्डमा महासंघको तर्फबाट निरन्तर खबरदारी गरिरहने प्रतिबद्धता उनले दोहोर्याए।
‘राजनीतिक अवस्था धुमिल छ। जताततै चलखेल र अस्थिरता मात्र देखिन्छ। महासंघमा गएर उक्त नेतृत्वलाई राष्ट्रहित र वर्तमान समस्या समाधानका लागि हाम्रो तर्फबाट निरन्तर खबरदारी गर्नेछु,’ वर्तमान राजनीतिक नेतृत्वलाई प्रश्न गर्दै अन्तर्क्रिया कार्यक्रममा श्रेष्ठले भने, ‘राजनीतिक नेतृत्वले २०४७ बाट एउटै मात्र कुरा गरिरहेको छ- हाम्रो राजनीतिक अजेण्डा सकियो, अब आर्थिक क्रान्ति हुन्छ। खै भएको आर्थिक क्रान्ति?’
पछिल्ला दशक आर्थिक क्षेत्रमा उल्लेखनीय काम नभएको श्रेष्ठको निष्कर्ष छ। उद्योगमैत्री ऐन तथा नीति नरहेकोले पनि उद्योगहरू धराशायी भएको उनले दाबी गरे।
‘ऐनहरू हेरौँ। ऐन-कानुनले राष्ट्रिय उत्पादनलाई नजरअन्दाज गर्छ। पञ्चायती व्यवस्थामा थोरै उद्योग थिए र करिब सबै राज्य नियन्त्रित थिए। त्यो समय भन्सारमुखी अर्थतन्त्र थियो। तर अहिले परिस्थिति फरक भइसकेको छ। अहिले त राजनीतिक नेतृत्व पनि राष्ट्रिय पुँजी बढाउनुपर्छ भन्दै हिँडेका छन्। तर त्यो राष्ट्रिय सम्पत्ति कसरी बढाउने भन्नेमा ध्यान कसैको पुगेको देखिँदैन,’ उनले सरकारी मनोवृत्ति उजागर गर्दै भने, ‘वस्तु आयात गरेर त्यसमा नाफा थपेर त बढ्दैन। त्यसका लागि मुलुकभित्रै उद्योगहरू स्थापना हुनुपर्यो नि। त्यसका लागि उद्योगकेन्द्रित अर्थ नीति आवश्यक हुन्छ। पछिल्लो समय कृषिमा लगानी गर्ने भनिएको छ तर कृषि केन्द्रित अर्थ नीति भने छैन। जबसम्म यस्ता नीतिहरु आउँदैनन्, तबसम्म नेपालको विकास हुन सक्दैन।’
यिनै विषयलाई लिएर राज्यलाई झक्झक्याउने र त्यस्ता नीतिहरू बनाउन बाध्य बनाउन पनि आफूले वरिष्ठ उपाध्यक्ष पदमा उम्मेदवारी दिने घोषणा गरेको उनको भनाइ थियो।
महासंघको वर्तमान नेतृत्व ‘क्लब हाउस’ जस्तै भयो
श्रेष्ठले महासंघको वर्तमान नेतृत्व र यसको गतिविधि संकुचित रहेकोले त्यसबाट मुक्त गर्न आफूले नेतृत्व दावी गरेको बताए।
वरिष्ठ उपाध्यक्ष नै अर्को कार्यकालमा स्वतः अध्यक्ष हुने महासंघको विधानामा उल्लेख छ।
उनले महासंघको मौजुदा नेतृत्व ‘क्लब हाउस’ जस्तै भएको आरोप लगाए। त्यसबाट मुक्त नभए उद्योगीहरूको समस्या समाधान गर्न नसक्ने उनको निष्कर्ष छ।
‘महासंघको वर्तमान नेतृत्वले यसलाई विशुद्ध ‘विजनेसम्यान क्लब’ बनाउन खोजे। हुँदा-हुँदा नेपालमा ‘क्रोनिक क्यापिटलिजम’ को विकास भइसकेको छ। उदाहरणका लागि, चकलेटलाई बिलासिताको वस्तुमा राखियो तर मिलोमतोमा कर घटाइयो। त्यस्तै, विद्युतीय कारलाई प्रोत्साहन गर्ने भनियो तर कर बढाइयो। जेठ १५ गते (बजेट सार्वजनिक हुने दिन) कमा र फुलिस्टपमा खेल हुन्छ। त्यसका लागि व्यापारिक समूह विभाजित भएर आफ्नो स्वार्थपूर्तिका लागि कुद्छन्,’ श्रेष्ठले भने, ‘हामी (महासंघले) मिलेर त्यो खेलको अन्त्य गर्नुपर्छ। जबसम्म त्यो खेल अन्त्य हुँदैन, तबसम्म न राष्ट्रिय उद्योगको हित हुन्छ, न राष्ट्रिय पुँजी बढ्छ। त्यसका लागि महासंघमा मेरो नेतृत्व दावी हो।’
खर्च गर्न नसक्ने राज्यको चरित्र
श्रेष्ठले वर्तमान अर्थतन्त्रको समस्याको मुल जड राज्यले खर्च गर्न नसक्नु रहेको बताए। ‘विदेशी मुद्रा सञ्चिति १० दशमलव ८ महिना धान्ने रहे पनि राज्यले पुँजीगत खर्च गर्न सकेको छैन। सरकारले चालु खर्चमा वृद्धि गर्ने तर विकास खर्च भने संकुचित गर्दै गएको छ। अनि राज्य समृद्धको सपना बाँड्ने गरेको छ। राज्यको यस्तै चरित्रले विषम परिस्थिति सिर्जना भएको हो, ’श्रेष्ठले भने।
उम्मेदवारीमा सबैको साथ छ
श्रेष्ठले आफ्नो उम्मेदवारीमा सबैको साथ रहेको दावी गरे। वर्तमान समस्या समाधानका लागि र आफ्नो उम्मेदवारीमा सबैको साथ र सहयोग रहेको उनको भनाइ थियो।
‘मौजुदा समस्या समाधानका लागि मसँग जादुको छडी छैन। मसँग जिल्ला नगरका साथी छन्। मसँग वस्तुगतका साथी छन्। मसँग औषधि उत्पादक संघका साथी छन्। साना-साना मिलेर महासंघलाई परिवर्तन गर्नुपर्ने हुटहुटी भएका साथी छन्,’ श्रेष्ठले भने।
उनी महासंघको विगतको नेतृत्वले ठूला व्यापारीलाई पोस्ने गरेको र आफू नेतृत्वमा पुगे, त्यो परम्परालाई तोड्ने बताए।
‘ठूला व्यापारी आफ्नो मात्र समस्या समाधान गर्नमा केन्द्रित भएको विगतको अनुभव छ। उदाहरणका लागि, बैंकले ऋण दिने अुनपातलाई हेरौँ न। व्यापार अर्थतन्त्रमा साना-साना उद्योगको योगदान करिब ७० प्रतिशत छ। तर बैंकबाट हामीलाई समग्र ऋण निष्काशनको ३० प्रतिशत मात्र प्राप्त हुन्छ। बैंकहरूले करिब ४८ खर्ब ऋण प्रवाह गर्दा केही सीमित उद्योगीलाई ३३ खर्ब ऋण दिएको छ। यहाँ विभेद छ। यहाँ हस्तक्षेप जरुरी छ। त्यसका लागि महासंघको भूमिका आवश्यक छ,’ श्रेष्ठले भने।
एउटा मात्र परिकल्पना बोकेर महासंघको नेतृत्वमा प्रतिस्पर्धा
श्रेष्ठले अहिले महासंघ विभिन्न दुष्चक्रमा फसेको र त्यसबाट मुक्त गर्न महासंघको नेतृत्वमा आफूले हस्तक्षेप गर्ने बताए। उनले महासंघ अहिले लाटो जस्तो देखिएको र यसलाई चनाखो बनाउनुपर्नेमा जोड दिए। ‘मलाई लाटो महासंघ चाहिएन। मलाई अन्धो महासंघ चाहिएन। मलाई बहिरो महासंघ पनि चाहिएन। मलाई आँखा देख्ने, बोल्ने र कान सुन्ने महासंघ चाहियो,’ श्रेष्ठ भन्छन्।
महासंघले उद्योगीको साना-साना समस्या समाधान गर्ने कामतर्फ पनि उदासिनता देखाएको आरोप लगाए।
‘उद्योगीको कतिपय समस्या यति साना छन् कि, ध्यान दिएर सुन्यो भने समाधान हुन्छ। महासंघको वर्तमान नेतृत्वले त्यति पनि गर्दैन,’ श्रेष्ठले आरोप लगाए।
श्रेष्ठले आफू यसअघि महासंघको उपाध्यक्ष हुँदा आफ्नो विभागले व्यापारीका समस्या समाधानका लागि हरदम प्रयत्न गरेको अनुभव सुनाए।
‘तत्कालीन समयमा उपाध्यक्ष हुँदा म रहेको विभागका समस्यालाई समाधान गर्न कुनै कसर बाँकी राखिनँ। तर हामी सबैले बुझ्न जरुरी छ, महासंघ भनेको कार्यकारी निकाय हैन, यो सहजीकरण गर्ने निकाय हो,’ श्रेष्ठले भने, ‘महासंघ उद्योगी, व्यापारीका मुद्दालाई लिएर लड्नु पर्ने निकाय हो। तर महासंघको वर्तमान नेतृत्वले झारो टार्ने मात्र काम गर्छ।’
उनले महासंघको वर्तमान नेतृत्वले ज्ञापनपत्र मात्र बुझाउँदै हिँडेको आरोप लगाए। ‘समस्याहरू छन् भन्दै प्रधानमन्त्री, तत्कालीन अर्थमन्त्री, गर्भनरलाई ज्ञापनपत्र बुझाउँदै हिँडेका छन्। तर समाधानका लागि त कहीँबाट पहल भएको देखिँदैन?,’ उनको प्रतिप्रश्न थियो।
श्रेष्ठले आफू महासंघको नेतृत्वमा पुगेका दिनदेखि उद्योगी, व्यापारीहरूको समस्यामा केन्द्रित हुने प्रतिबद्धता दोहोर्याए।
‘मैले महासंघको अध्यक्ष भएको दिनदेखि व्यक्तिगत काम नगर्ने घोषणा गरेको छु। म महासंघ मै समय व्यतित गर्छु। विगतको अवस्थालाई हेर्दा जितिसकेपछि महासंघमा झारा टार्ने बानी छ। म यो परिपाटी सुधार्न जाँदैछु। मसँग दह्रो टिम छ,’ श्रेष्ठले अन्तर्क्रिया कार्यक्रममा भने।
वर्तमान वरिष्ठ उपाध्यक्ष चन्द्रप्रसाद ढकालले १ वैशाखदेखि महासंघको नेतृत्व लिँदैछन्। उनको स्थानमा वरिष्ठ उपाध्यक्ष लगायत अन्य पदमा निर्वाचन हुँदैछ।
‘महासंघलाई दह्रो र गर्विलो बनाउन हाम्रो जित आवश्यक छ,’ आसन्न निर्वाचनमा जितप्रति विश्वस्त देखिएका श्रेष्ठले भने, ‘१ वैशाखबाट नयाँ नेतृत्व आउँदैछ। त्यसपछि महासंघको मुहार फेरिन्छ।’
