काठमाडौं- काठमाडौँ महानगरपालिकाका प्रमुख बालेन्द्र शाह (बालेन) को संयोजकत्वमा ११ सदस्यीय निःशुल्क उपचार सेवा निर्देशक समिति गठन भएको छ । मंगलबार प्रमुखको कार्यकक्षमा बसेको सरोकारवाला कार्यालयका प्रतिनिधिहरुसहितको वैठक समिति गठन गरेको हो । लक्षित वर्गलाई अस्पतालहरुबाट उपलब्ध गराइने निःशुल्क उपचार सेवा व्यवस्थित, पारदर्शी र प्रविधिमा आधारित बनाउन निर्देशक समितिको नेतृत्व हुनेछ । यसलाई जनस्वास्थ्य विभागले कार्यान्वयन गर्नेछ । यसको प्रभावकारी कार्यान्वयनका लागि महानगरपालिकाले निःशुल्क उपचार सम्बन्धी कार्यविधि, २०८० जारी गरिसकेको छ ।
महानगरपालिकाका उपप्रमुख सुनिता डंगोल, प्रमुख प्रशासकीय अधिकृत प्रदीप परियार, यस्तै स्वास्थ्य तथा शिक्षा समितिका संयोजक चिनीकाजी महर्जन समितिको सदस्य छन्। यस्तै संघीय स्वास्थ्य मन्त्रालयकातर्फबाट एकदेव खनाल, प्रदेश स्वास्थ्य मन्त्रालयकातर्फबाट खगेश्वर गेलाल, नेपाल मेडिकल काउन्सिलकातर्फबाट बिश्वराज दवाडी, निजी स्वास्थ्य संस्थाहरुकोका छाता संगठन (एशोसिएसन अफ प्राइभेट हेल्थ इन्स्टिच्युसन्स अफ नेपाल) का वागमती प्रदेश अध्यक्ष चण्डेश्वर वैद्य, नेपाल नर्सिङ्ग काउन्सिलकातर्फबाट शुक्ला खनाल सदस्य रहेका छन्। सरकारी अस्पतालहरुका प्रमुखमध्ये कान्ति अस्पतालबाट पङ्कज राय सदस्यमा मनोनित गरिएको छ। समितिको सदस्य सचिव स्वास्थ्य विभागका प्रमुख सजिना महर्जन छन्।
देशभरका निजी अस्पतालबाट गरिव, विपन्न वर्ग, असहाय तथा अपङ्गता भएका व्यक्तिहरुका लागि १० प्रतिशत आरक्षण प्रदान गरी निःशुल्क उपचार गर्ने नीति सरकारले २०७३ सालमै लिएपनि कार्यान्वयन हुन सकेको थिएन।
बैठकमा प्रमुख शाहले भने, ‘सेवा दिन पनि र लिन पनि सहज होस भन्ने हाम्रो उद्देश्य हो । कानुनले दिएको अधिकारको कार्यान्वयन गराउन स्वास्थ्य संस्थालाई सहज होस, लक्षित वर्गले निःशुल्क उपचार प्रभावकारी रुपमा प्राप्त गर्न सकुन भन्ने हाम्रो चाहना हो । यसका लागि हामीले साझेदारहरुसँग छलफल गरेका छौँ । हामीले कार्यान्वयनमा ल्याएको अनलाइन प्रणाली सजिलो खालको छ । सेवाप्रदायक र सेवाग्राहीलाई प्रविधिले जोड्छ । यसमा अप्ठ्यारो परे महानगरपालिकाले सहजीकरण गर्छ।’
प्रणालीको अभ्यास गरेर प्रयोगमा आइसकेपछि यसका सवल र दुर्वल पक्ष थाहा हुने उनले बताएका छन् । यसपछि सुधार गर्नुपर्ने ठाउँमा सुधार गर्दैँ जाने शाहको भनाइ छ।
'कोही नभएका, केही नभएकाले न औषधि किन्न सक्छन् । न कुनै शुल्क तिर्न सक्छन् । यस्ता व्यक्तिको सबै उपचार र त्यसमा लाग्ने खर्च निःशुल्क हुनुपर्छ भन्ने कानुनको मनसाय हो,' स्वास्थ्य सल्लाहकार डा. जगदिश अग्रवालको भनाइ थियो ।
निःशुल्क उपचार पद्धतिलाई प्रणालीमा आधारित पारदर्शी बनाउन महानगरपालिकाले (फ्रीहेल्थ डट काठमाडौँ डट जीओभी डट एनपी_ https://freehealth.kathmandu.gov.np/ वेभ ठेगानामा प्रणाली विकास गरेको छ । यो प्रणालीले कुन अस्पतालमा कुन सेवा छ ? बेड संख्या कति हो ? कतिवडा बेडमा बिरामीले उपचार गराइररहेका छन्? कतिवटा खाली छन् ? भन्ने देखाउँछ । वैठकमा जनस्वास्थ्य निरीक्षक धनेन्द्र श्रेष्ठले प्रणालीका विशेषताका बारेमा जानकारी गराएका थिए । उनकाअनुसार क्षेत्रपाटी निःशुल्क चिकित्सालय र काठमाडौँ मोडेल अस्पतालमा यो प्रणाली परीक्षण भइसकेको छ ।
यसमा कुन रोगको कति जनाले उपचार गराए? कति दिन गराए? को कहिले भर्ना भयो? कहिले डिस्चार्ज भयो? सबै विवरण उपलब्ध हुनेछन् । सरकारले जारी गरेको विपन्न परिचय पत्र तथा वडाका सिफारिसका आधारमा सेवा उपलब्ध हुनेछ । यो सेवा देशभरिका नागरिकका लागि हुने बताइएको छ।
प्रणाली चलाउन युजर नेम र पासवर्ड चाहिन्छ । विभागले माघको २५ गतेदेखि २९ गतेसम्म महानगरपालिका क्षेत्र भित्रका सबै निजी अस्पतालहरुका प्रमुख र मेडिकल रेकर्डरलाई अभिमुखीकरण प्रदान गर्ने योजना बनाएको छ । जनस्वास्थ्य विभागका प्रमुख सजिना महर्जनले भनिन्, ‘अभिमुखीकरणपछि अस्पतालहरुलाई प्रणाली चलाउन युजर नेम र पासवर्ड प्रदान गरिनेछ।’
बैठकमा सहभागीहरुले लक्षित वर्गले उपचारका लागि पुग्ने बाटो छोटो बनाउन, लक्षित वर्गले उपचार पाउने प्रणाली सुनिश्चित गर्न सुझाव दिएका छन्। यस्तै झुटो विवरणका सिफारिस रोक्ने, दबाब सिर्जना गर्न नसकिने पद्धति अबलम्बन गर्दै जानु पर्ने साझेदारहरुको सुझाव छ । जटिल खालका रोगका उपचार गराउन अस्पतालहरुलाई कठिन भए संघीय सरकारले व्यवस्था गरेको आकस्मिक स्वास्थ्य कोष प्रयोगमा ल्याउनु पर्ने सुझाव छ ।
